O'zbekiston poytaxtida yangi qurilish loyihalarini amalga oshirishda shaharsozlik normalarining buzilishi natijasida yuzaga kelgan aholi va ishlab chiquvchilar o'rtasidagi ziddiyat chuqurlashishda davom etmoqda. Qurilishni tartibga solish sohasida samarali davlat nazoratining yo'qligi oddiy shahar aholisini — nafaqaxo'rlarni, o'qituvchilarni, muhandislarni, ota — onalarni professional shaharsozlar va huquq himoyachilari funktsiyalarini o'z zimmalariga olishga majbur qiladi.
Bogsaroy mahallasidagi vaziyat eng shov-shuvli holatlardan biri bo'lib, u erda ilgari mehmonxona egallab turgan hududda 30 qavatli uchta bino qurilishi rejalashtirilgan. Loyiha turar-joy binolari va bolalar bog'chasiga yaqin joyda amalga oshirilmoqda, bu allaqachon mahalliy aholining katta noroziligiga sabab bo'lgan.
O'zbekiston shaharsozlik kodeksiga ko'ra, qurilishni rejalashtirishda jamiyat manfaatlari ustuvor ahamiyatga ega bo'lishi kerak (4-modda). Biroq, amalda ushbu printsipni amalga oshirish mexanizmi etarli emas. Qoidabuzarliklar bir vaqtning o'zida bir nechta yo'nalishlarni qamrab oladi:
Birinchidan, jamoatchilik muhokamasining to'liq tartibi mavjud emas. Shaharsozlik kodeksining 8, 10 va 40-moddalariga binoan, aholi o'zlarining yashash muhitiga ta'sir ko'rsatadigan loyihalardan xabardor bo'lishlari kerak. Bunday holda, mahalla aholisi bilan maslahatlashmasdan qurilish boshlandi.
Ikkinchidan, loyihaning amaldagi standartlarga mos kelmasligi. SHNK 2.07.01-03 ga binoan turar-joy binolarining balandligi demografik va tabiiy-iqlim sharoitlariga mos kelishi kerak. Zich qurilgan hududlar uchun kam qavatli va o'rta qavatli uylar (4 dan 12 qavatgacha) nazarda tutilgan. 30 qavatli uchta minoradan iborat loyiha ruxsat etilgan chegaradan tashqariga chiqadi.
Uchinchidan, bunday kattalikdagi bino xavf ob'ektlarining IV toifasiga kiradi (496-sonli qarorga binoan), bu uni turar-joy massivida joylashtirishga yo'l qo'yilmaydi. Bundan tashqari, Toshkent 9 balli seysmik zonada joylashgan bo'lib, qurilish vaqtida KMK 2.01.03-19 SNIP-ga qat'iy rioya qilishni talab qiladi. Bunday sharoitda baland binolarni joylashtirish qo'shimcha tahdidlarni keltirib chiqaradi.
Shuningdek, mahallada qurilish zichligidan sezilarli darajada oshib ketgani qayd etildi. Ixtisoslashgan loyiha tashkilotlarining ma'lumotlariga ko'ra, haqiqiy daraja ruxsat etilgan ko'rsatkichdan 135 foizga oshadi. Bu ijtimoiy va muhandislik infratuzilmasi — bolalar bog'chalari, maktablar, dam olish maskanlari uchun hududlarning zaxirasi yo'qligini anglatadi. Natijada, hududni muntazam ravishda rivojlantirish o'rniga, suv ta'minoti, elektr ta'minoti va kanalizatsiya tarmoqlaridagi dizayn yukini e'tiborsiz qoldiradigan siqilish amalga oshiriladi.
Aholi qurilish sifati bilan bog'liq xatarlarga ham e'tibor berishadi. Ishlab chiquvchining zamonaviy texnologiyalarni qo'llash haqidagi da'volariga qaramay, fuqarolar Turkiyaning bir qator mintaqalarida sodir bo'lgan fojiali voqealarga ishora qilmoqdalar, bu erda shunga o'xshash texnologiyalar seysmik faol zonalarda xavfsizlikni ta'minlay olmadi.
Masalaning huquqiy tomoni ham tashvishga solmoqda. Aholi tomonidan ilgari surilgan barcha dalillar ilgari sudlar tomonidan shunga o'xshash mojarolarda ko'rib chiqilgan va asosli deb topilgan. Biroq, iqtisodiy manfaatlar bosimi ostida shaharsozlik normalarini qayta ko'rib chiqish xavfi saqlanib qolmoqda. Xususan, "daraxt banklari" deb nomlangan yashil maydonlarni kesishni qonuniylashtirish va mahalliy sharoitlarni hisobga olmagan holda ruxsat etilgan qavatlar sonini ko'paytirish muhokama qilinadi.
O ' zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 49-moddasi va "jamoatchilik nazorati to' g 'risida" gi qonunga muvofiq fuqarolar hokimiyat organlari, shu jumladan shaharsozlik sohasi faoliyatini nazorat qilishda ishtirok etish huquqiga egadirlar. Biroq, jamoatchilik nazorati o'z-o'zidan professional davlat nazorati o'rnini bosa olmaydi. U Vazirlar Mahkamasi huzuridagi ixtisoslashtirilgan organlar va boshqa ixtisoslashtirilgan tuzilmalar ishiga qo'shimcha bo'lib xizmat qilishi kerak.
Bogsaroy mahallasidagi voqea jamiyat va qurilish jarayonini boshqarish tizimi o'rtasidagi ishonch inqirozini aks ettiradi. Samarali muloqot va rasmiy shaffoflik yo'qligi sababli, aholi qulay va xavfsiz shahar muhitiga bo'lgan huquqlarini mustaqil ravishda himoya qilishga majbur bo'lmoqdalar, shu bilan birga davlat organlari to'liq tizimda bajarishi kerak bo'lgan funktsiyalarni bajaradilar.
