O'zbekistonda so'nggi besh yil ichida kiber jinoyatchilikning misli ko'rilmagan o'sishi qayd etildi — bu 68 baravar oshdi. Ma'lumotlar Samarqandda bo'lib o'tgan CyberWeek ixtisoslashtirilgan forumida e'lon qilindi va keng jamoatchilik va ekspertlar noroziligiga sabab bo'ldi.
Raqamli hujumlarning o'sishi iqtisodiyotning faol raqamlashtirilishi, onlayn-bankingning rivojlanishi va smartfon foydalanuvchilari sonining ko'payishi bilan mos keladi. Biroq, mutaxassislarning ta'kidlashicha, tahdidning asosiy manbai xakerlar emas, balki inson omili — mutaxassislar ijtimoiy muhandislik deb atashadi.
Uzcard to'lov tizimining axborot xavfsizligi bo'yicha direktori o'rinbosari Botirjon Shokamolovning so'zlariga ko'ra, jinoyatlarning aksariyati texnik zaiflik tufayli emas, balki foydalanuvchilarning o'zlari tomonidan sodir etilgan. Firibgarlar serverlarga murakkab hujumlar orqali emas, balki psixologik ishontirish usullari orqali harakat qilishadi. Banklar nomidan qo'ng'iroqlar, soxta havolalar va qurbonlar nomiga onlayn kreditlar beradigan soxta saytlar keng tarqalgan.
"Agar biror kishi SMS-kodni notanish odamga uzatsa, hech qanday texnologiya uni himoya qilmaydi. Asosiy to'siq — bu Foydalanuvchining xabardorligi", - deya ta'kidladi Shokamol.
Uning ta'kidlashicha, klassik texnik hujumlar mijozlarning o'zlari ishtirokidagi manipulyatsiyalarga qaraganda kamroq qayd etilgan. Aslida, firibgarlar tizimlarni emas, balki odamlarning ishonchini buzishadi.
Tahdidga qarshi kurashish maqsadida ichki ishlar vazirligi va Uzcard Samarqand, Buxoro, Farg'ona va Nukus kabi muhim hududlarni qamrab oluvchi keng ko'lamli axborot kampaniyasini o'tkazmoqda. Aynan o'sha erdan, idoralarning statistik ma'lumotlariga ko'ra, kiber firibgarlik faktlari bo'yicha fuqarolarning eng ko'p murojaatlari kelib tushadi.
Ta'lim ishlari aholining tanqidiy fikrlash va raqamli gigienani shakllantirishga qaratilgan: fishingni qanday aniqlash mumkin, shubhali qo'ng'iroq paytida nima qilish kerak, shaxsiy ma'lumotlar o'g'irlangan taqdirda qanday harakat qilish kerak.
Kiberjinoyatlarning keskin o'sishi global tendentsiya fonida ro'y bermoqda: aholining raqamli qaramligi kengaymoqda, ammo aholining raqamli savodxonligi darajasi, ayniqsa uzoq va yosh guruhlarida texnologik o'zgarishlarga mos kelmaydi.
Axborot xavfsizligi sohasidagi ekspertlarning hisob — kitoblariga ko'ra, kelgusi yillarda O'zbekistonda kibertahdidlar o'sishi davom etadi, agar tizimli choralar ko'rilmasa-ham texnologiya, ham ta'lim siyosati darajasida.
Fuqarolarning barqaror raqamli immunitetini shakllantirish milliy ahamiyatga ega vazifaga aylanadi. Bu masala allaqachon IT xavfsizligidan tashqarida bo'lib, uy xo'jaliklarining moliyaviy barqarorligi, bank sektorining obro'si va iqtisodiyotning raqamli transformatsiyasiga bo'lgan ishonchga ta'sir qiladi.
