O'zbekiston 2030 yilga kelib IT-xizmatlar eksportini 5 milliard dollarga yetkazmoqchi

O'zbekiston axborot-kommunikatsiya xizmatlari eksporti hajmini sezilarli darajada oshirishni rejalashtirmoqda: 2025 yil yakunlariga ko'ra, mamlakat 1 milliard dollarga yetishni, 2030 yilga kelib esa bu ko'rsatkichni 5 milliard dollarga yetkazishni kutmoqda. Bu forum davomida e'lon qilindi M360 Eurasia, Toshkentda birinchi marta 20-21 may kunlari bo'lib o'tdi.

Forum butun Yevroosiyo mintaqasi uchun muhim voqea bo'lib, yetakchi ekspertlar, hokimiyat organlari, telekommunikatsiya kompaniyalari va xalqaro tashkilotlar vakillarini birlashtirdi. Tadbirni GSM assotsiatsiyasi (GSMA) tashkil etdi, uning shafeligida dunyoning turli burchaklarida — Shimoliy Afrikadan Osiyo-tinch okeani mintaqasigacha o'xshash sammitlar o'tkaziladi.

Forumning ochilish marosimida O'zbekistonni raqamli texnologiyalar vaziri Sherzod Shermatov taqdim etdi. O'z nutqida u mamlakat raqamli transformatsiyaning faol bosqichini boshdan kechirayotganini, yopiq agrar modeldan texnologiya va innovatsiyalarga asoslangan iqtisodiyotning ochiq formatiga o'tayotganini ta'kidladi. Vazirning eslatishicha, 2017 yilda Internet faqat alohida shaharlarda mavjud bo'lgan hashamatli buyum hisoblangan. Bugungi kunda mamlakat sezilarli yutuqlarga erishdi: Internet barcha maktablar, tibbiyot muassasalari, bolalar bog'chalari va qishloq aholi punktlarini qamrab oladi.

GSMA ma'lumotlariga ko'ra, mobil keng polosali Internet O'zbekiston aholi punktlarining 99 foizini qamrab oladi. Shu bilan birga, 5G tarmoqlari barcha mintaqaviy markazlarda mavjud bo'ldi. Xalqaro tarmoqli kengligi 4200 Gbit/s ga yetdi va bu ko'rsatkich o'sishda davom etmoqda.

Hukumat davlat xizmatlarini raqamli formatga o'tkazishni asosiy vazifalardan biri deb biladi. Bugungi kunda bunday xizmatlarning 80% dan ortig'i internetda mavjud. 2030 yilga kelib O'zbekiston un EGDI reytingida joriy 63-o'rindan ko'tarilib, elektron hukumatning rivojlanish darajasi bo'yicha eng yaxshi 30 ta davlatga kirmoqchi.

Raqamli transformatsiyada IT-biznesni qo'llab-quvvatlash muhim rol o'ynaydi. O'zbekistonda it-Park negizida maxsus soliq rejimi mavjud bo'lib, u kompaniyalar va xodimlarga imtiyozlar beradi, shuningdek, kadrlar tanlash va o'qitishga ko'maklashadi. Vazirning so'zlariga ko'ra, 2017 yilda IT-parkda o'ndan kam xorijiy kapital kompaniyalari mavjud edi. Hozirda har oyda 30 dan ortiq yangi kompaniyalar qo'shilmoqda.

VEON guruhi rahbari Kaan Terziog'lu O'zbekiston yopiq iqtisodiyotdan raqamli jamiyatga tez o'tish misolini ko'rsatganini ta'kidladi. Uning fikriga ko'ra, raqamli texnologiyalar fuqarolarga global iqtisodiyot, bilim va bozorlarga to'g'ridan-to'g'ri kirish imkoniyatini beradi.

GSMA huquqiy tartibga solish bo'yicha direktori jon Giusti investitsiyalarni jalb qilish va Telekom sanoatini rivojlantirish uchun asos bo'ladigan barqaror tartibga solish muhitini yaratish muhimligini ta'kidladi. Uning ta'kidlashicha, "raqamli O'zbekiston — 2030" strategiyasi, institutsional islohotlar, jumladan, yangi telekommunikatsiyalar to'g'risidagi qonunni qabul qilish va mustaqil regulyatorni yaratish allaqachon ijobiy ta'sir ko'rsatmoqda.

Qo'shimcha imtiyozlar orasida soliq islohotlari, mobil xizmatlarga aktsiz solig'ini bekor qilish va Telekom uskunalarini import qilish bojlarini kamaytirish kiradi. GSMA hisob-kitoblariga ko'ra, ushbu chora-tadbirlar 2029 yilga kelib YaIMning 1,3 foizga o'sishiga olib kelishi mumkin.

GSMA bosh direktori Vivek Badrinat raqamli tengsizlik mavzusiga to'xtalib o'tdi. Evroosiyo mintaqasida infratuzilma mavjudligiga qaramay, 80 millionga yaqin odam mobil internetdan foydalanmaydi. Asosiy to'siqlar — qurilmalarning yuqori narxi, raqamli ko'nikmalarning etishmasligi, mahalliy tarkibning etishmasligi va kiberxavfsizlik muammolari.

Vivek Badrinat O'zbekistonning raqamli inklyuziyani kengaytirish borasidagi sa'y-harakatlarini, xususan, dasturni yuqori baholadi IT GAP va TechWomen, ayollar va yoshlarni axborot texnologiyalari sohasiga jalb etishga qaratilgan. Uning ta'kidlashicha, raqamli transformatsiya ishonch, innovatsiya va biznes va davlatning birgalikdagi sa'y-harakatlarini talab qiladi.

Aloqa sohasidagi mintaqaviy Hamdo'stlik bosh direktori Aleksey Borodin, o'z navbatida, Evrosiyoda soliq va bojxona rejimlarini uyg'unlashtirish zarurligiga e'tibor qaratdi. U raqamli identifikatsiya qilish, elektron imzoni tan olish, logistika xizmatlarini rivojlantirish va bozor orqali transchegaraviy savdo sohasida yagona siyosatning muhimligini ta'kidladi.

Davlat va xususiy sektor o'rtasidagi muloqotni davom ettirish muhimligiga alohida e'tibor qaratildi. Uning so'zlariga ko'ra, kelishilgan yechimlar barcha ishtirokchilar — foydalanuvchilardan tortib investorlargacha bo'lgan manfaatlarni hisobga olgan holda samarali raqamli siyosatni yaratishga imkon beradi.

Xalqaro elektraloqa Ittifoqi (XEI) Bosh kotibining o'rinbosari Tomas Lamanauskasning ta'kidlashicha, Evroosiyo mamlakatlari odatda 5 tadan 2-3 gacha tartibga soluvchi etuklikni namoyish etadilar, bu esa institutsional bazani mustahkamlash zarurligini ko'rsatadi. Shuningdek, u O'zbekistonni Internet, mobil infratuzilma va yosh aholining keng qamrovi tufayli yuqori boshlang'ich salohiyatga ega mamlakat sifatida belgiladi.

Biroq, to'xtatuvchilardan biri geografik joylashuv bo'lib qolmoqda: dengizga chiqmaslik global tarmoqqa ulanish narxini oshiradi. Bunday sharoitda sun'iy yo'ldosh texnologiyalarini rivojlantirish va ularni mobil tarmoqlar bilan integratsiya qilish istiqbolli yo'nalishga aylanadi.

2030 yilga kelib Evroosiyodagi barcha ulanishlarning 40% dan ortig'i beshinchi avlod tarmoqlari orqali amalga oshirilishi taxmin qilinmoqda. 2027 yilgi Butunjahon radioaloqa konferentsiyasiga tayyorgarlik allaqachon boshlangan — chastotalarni taqsimlash, to'g'ridan-to'g'ri ulanishlar va sun'iy yo'ldosh va er usti tarmoqlarini almashish masalalari kun tartibida.

Forumni yakunlab, jon Giusti raqamli aloqa allaqachon yangi iqtisodiyotning poydevorini shakllantirganini, ammo mintaqaning raqamli makonining barqaror o'sishi uchun strategik fikrlash, kelishilgan harakatlar va jarayonning barcha ishtirokchilari o'rtasida ishonch zarurligini ta'kidladi.